کانون فرهنگی و هنری شهدای هوتک

امام معصومی که ما ایرانیان بیشترین انس و الفت را در بین ائمه علیهم السلام، با ایشان داریم آن هم به واسطه مرقد مطهر ایشان که در خاک ایران زمین قرار دارد.

---

تا دلهایمان تنگ می شود، تا مشکلات از همه طرف به ما هجوم می آورند، تا بیماری ها و ناملایمات زندگی را بر ما سخت می گیرند راهی بارگاه ملکوتی ایشان می شویم و در آن فضای نورانی جانی دوباره می گیریم و با امیدی مضاعف راهی دیار خود می شویم .

آن هایی که معرفتشان از ما بیشتر است، و حق امام و امامت را می شناسند، فقط برای عرض حاجت رو بر آستان مقدس آن امام بزگوار - که سلام و صلوات خداوند متعال بر او باد - نمی کنند. بلکه خود را موظف می دانند هر فرصت که دست می دهد، برای عرض ادب و احترام به پابوسی امام رضا علیه السلام مشرف شوند. خلاصه هر کس به اندازه همت و معرفت خود از سفره نعمت وجود مطهر امام رضا علیه السلام بهره می برد.

چقدر خوب است که ما با شناخت سیره و فضایل ایشان، زیارتی از سر معرفت را تجربه کنیم ، و بدانیم که به زیارت چه کسی می رویم، خصوصیات ایشان را بهتر بشناسیم و در رفتارمان سعی کنیم امام رضا(علیه السلام) گونه عمل کنیم.

در این مجال به قسمتی از سیره رفتاری ایشان در چند زمینه مبتلا به جامعه امروز، می پردازیم باشد که عامل باشیم.

1- کرامت و بخشندگی 

در طول تاریخ همیشه مردم در دو طبقه فقیر و غنی زیسته اند ، و خداوند متعال، وظیفه طبقه ثروتمند را رسیدگی به طبقه ضعیف قرار داده است. در کشور ما هم ، کم نیستند افرادی که به نان شبشان محتاجند، در فقر و نداری دست و پا می زنند و هیچ کس به فکر آنان نیست.

در حالی که امام رضا علیه السلام که بسیاری از ما سنگ عشق و ولایت ایشان را به سینه می زنیم ، بسیار مراقب این قشر آسیب پذیر بوده اند و از هیچ کمکی به آن ها دریغ نمی کرده اند،  و کمک رسانی به این افراد را افتخار می دانستند.

امام رضا علیه السلام  از پدر بزرگوارش نقل کرده است که جدّش [امام] جعفر بن محمد [الصادق علیه السلام] می فرمود: وقتی کسی از من درخواستی دارد (و به من ابراز نیاز می کند) تلاش می کنم در اوّلین فرصت نیاز او برطرف شود و من فرصت کمک به او را از دست ندهم.»(عیون اخبارالرضا علیه السلام، شیخ صدوق، ج 2،ص179)

زمانی که حضرت در خراسان بودند، در روز عرفه ای تمام اموال خود را به فقرا انفاق نمود. فضل بن سهل» به او اعتراض کرد و عرضه داشت: این خسارت و زیان است. حضرت در جواب فرمود: بَلْ هُوَ الْمَغْنَمُ لَا تَعُدَنَّ مَغْرَماً مَا ابْتَغَیْتَ بِهِ أَجْراً وَ کَرَما؛ (مناقب آل ابی طالب، زین الدین محمد بن علی بن شهر آشوب ،ج 4، ص 390) بلکه مفید و سودآور است. هرگز خسارت نشمار آنچه را که به عنوان اجر (الهی) و یا کرم و بخشش داده ای.»

در کتاب شریف کافی نقل شده است که:  کانَ ابوالحسن اِذا اَکَلَ اَلیّ بصَحفَة فتوُضَعُ بِقُرب مائدتِهِ فَیُعمَدُ اِلی اَطیَبِ مِما یُوتی به فَیَأخُذَ مِن کُلّ شئءٍ فَیَضَعُ فی تِلکَ الصَحفَةُ یامُر به لِلمساکِینِ؛ پیوسته ابوالحسن (الرضا علیه السلام) هنگام غذا سینی (یا ظرف بزرگی) را می آورد و کنار سفره می گذاشت (قبل از خوردن) از بهترین غذاهایی که برای او آورده بودند، برمی گرفت، داخل آن سینی می گذاشت و دستور می داد که آن را به نیازمندان بدهند.»

 آنگاه این آیه را تلاوت می کرد می فرمود: فَلاَ اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ وَ ما أَدْراکَ مَا الْعَقَبَةُ فَکُّ رَقَبَةٍ أَوْ إِطْعامٌ»؛ (سوره  بلد/ 11- 14) و تو چه می دانی آن گردنه چیست؟ آزاد کردن برده ای یا غذا دادن در روز گرسنگی.» آنگاه می فرمود: عَلِمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ لَیْسَ کُلُّ إِنْسَانٍ یَقْدِرُ عَلَى عِتْقِ رَقَبَةٍ فَجَعَلَ لَهُمُ السَّبِیلَ إِلَى الْجَنَّةِ بِإِطْعَامِ الطَّعَامِ ؛ (فروع کافی، شیخ کلینی، ج 4، ص 52) خدای عزیز و جلیل می دانست که هر انسانی توان آزادی بنده را ندارد؛ لذا (با دادن طعام) راهی برای او به سوی بهشت قرار داد.»

حالا مقایسه ای بکنیم، ما از سرتاسر کشورمان راهی مشهد مقدس می شویم اگر توان مالی داشته باشیم، لوکس ترین هتل های مشهد مقدس را رزرو می کنیم، به زیارت می رویم و کلی ابراز ارادت می کنیم و بعد از مراجعه به هتل با خیلی از غذاهای متنوع و خوشمزه رو به رو می شویم، اما شاید هرگز به خاطرمان خطور نکند که چه انسان های گرسنه ای در اطراف این هتل ها به امید لقمه ای پرسه می زنند.

2- مردم داری و رعایت آداب معاشرت

در عیون أخبار الرضا ـ به نقل از ابراهیم بن العباس ـ آمده است: هرگز ندیدم که امام رضا علیه السلام به کسى سخن تندى بگوید ، و یا پیش از آن که کسى سخنش تمام شود سخن او را قطع کند . اگر مى توانست حاجت کسى را برآورد، هرگز او را دست خالى برنمى گرداند ؛ هیچ گاه در برابر کسى پاى خود را دراز نمى کرد ، و چنانچه کسى در حضور او نشسته بود ، تکیه نمى کرد. هرگز ندیدم که به یکى از غلامان و خدمتکارانش ناسزا بگوید؛ هرگز ندیدم که آب دهان بیندازد، و یا هنگام خندیدن قهقهه سر دهد، بلکه خنده اش تبسّم بود. هرگاه سفره اش را پهن مى کرد غلامان و خدمتکاران خود و حتى دربان [و ]مِهتر اسبان را با خود سر سفره مى نشاند.» (عیون أخبار الرضا : 2 / 4 / 7)

تصور کنیم که اگر هر کدام از ما در امور فوق چون مولایمان امام رضا علیه السلام باشیم، آن وقت خواهیم دید که جامعه از آرامش و همدلی پر خواهد شد.

3- اهتمام به تلاوت قرآن و عمل به آن

ابراهیم بن عباس گوید: امام رضا علیه السلام در هر سه روز قرآن را ختم مى نمود و مى فرمود: اگر بخواهم آن را در کمتر از سه روز هم مى توانم تمام کنم ولکن از هیچ آیه اى نمى گذرم مگر اینکه در آن فکر و دقت مى کنم که درباره چه موضوعى و در چه زمانى نازل شده است به همین خاطر قرآن را در مدّت سه روز تمام مى کنم.(بحارالانوار 92: 204 ح 1)

قالَ رَجاءُ بْنُ ضَحّاکٍ: وَکانَ علیه السلام یُکْثِرُ بِاللَّیْلِ فى فِراشِهِ مِنْ تِلاوَةِ الْقُرْانِ، فَإذا مَرَّ بِآیَةٍ فیها ذِکْرُ جَنَّةٍ أَوْ نارٍ بَکى وَسَأَلَ اللّه َ الجَنَّةَ وَ تَعَوَّذَ بِهِ مِنَ النّارِ. (عیون اخبار الرضا 2: 196، بحارالانوار 49: 94) رجاء بن ضحّاک مى گوید: امام رضـا علیه السلام شبها در بستر خود بسیار قرآن تـلاوت مى کرد، و چـون به آیه هاى بهشت و دوزخ مى رسید، مى گریست و بهـشت را از درگاه خـدا طلب مى کرد و از آتش دوزخ به خـدا پناه مى بـرد.

بسیاری از ما قرآن را فقط برای ختم سی روزه ، در طول ماه مبارک رمضان می دانیم و در طول سال کمتر به سراغ آن می رویم، اما می بینیم که مولایمان ، روز و شبی را بدون تلاوت قرآن سپری نمی کردند. 

این اشارات کمی بود از دریای فضایل اخلاقی و رفتاری امام رضا علیه السلام ،که در این زمینه کتاب ها نگاشته شده و این مختصر را یارای بیان بیشتر نیست.

نتیجه

اگر ما دم از ولایت و محبت امام رضا علیه السلام می زنیم، باید در زندگی ایشان مطالعه کنیم، و بکوشیم اخلاقی رضوی داشته باشیم، فقط حاجت خواستن از آن امام بزرگوار، مودبانه نیست. (هر چند امام رئوف ما، آنقدر بخشنده و کریم هستند که هر زائری را به اندازه خود، بهره مند کنند) با این حال اگر ما ایشان را مولای خود می دانیم باید سیره ایشان را الگوی رفتاری خود قرار دهیم.

امام سجاد علیه السلام فرمود: اَلا وَ اِنَّ أَبْغَـضَ النـّاسِ اِلَـى اللّه ِ مَن یَقْتَدى بِسُنَّةِ اِمامٍ وَ لایَقْتَدى بِأَعمالِهِ ؛ هشدار که منفورترین مردم نزد پرورگار، کسى است که شیوه امامى را پیروى کند ولى از سیره عملى او پیروى ننماید. (الکافى، 8: 234، ح 312)

فاطمه محمدی

کارشناس علوم قرآن و حدیث

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان